نقد قرآن - فصل دوم خطاهاي علمي قرآن-قسمت اول

خطاهاي علمي قرآن

خطاهائي كه در اينجا مورد بررسي قرار مي گيرند مربوط به شناخت ما از دنياي پيرامون است كه علم تجربي ناميده مي شود. ابتدا لازم است بدانيم كه نظر قرآن در مورد علوم تجربي چيست.

علم از ديدگاه قرآن

در قرآن تاكيد فراواني بر اهميت و ارزش تفكر, تعقل و علم شده است و همچنين در سنت نيز اين اهميت تكرار شده است. در اينجا چند نمونه را ذكر مي كنيم:

- قُلْ هلْ يستَوِي الَّذينَ يعلَمونَ والَّذينَ لَا يعلَمونَ إِنَّما يتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ(زمر 9

ترجمه: بگو آيا كسانى كه مى دانند و كسانى كه نمى دانند يكسانند تنها خردمندانند كه متوجه مي شوند.

 إِنَّ شَرَّ الدواب عند اللّه الصم الْبكْم الَّذينَ لاَ يعقلُونَ (انفال 22

ترجمه: قطعا بدترين جنبندگان نزد خدا كران و لالانى اند كه تعقل نمي كنند.

- آل عمران: إِنَّ في خَلْقِ السماوات والأَرضِ واخْتلاَف اللَّيلِ والنَّهارِ لآيات لِّأُولي الألْبابِ ( 190 ) الَّذينَ يذْكُرُونَ اللّه قياما وقُعودا وعلَى جنُوبِهِم ويتَفَكَّرُونَ في خَلْقِ السماوات والأَرضِ ربنَا ما خَلَقْت هذا باطلاً سبحانَك فَقنَا عذَاب النَّارِ ( 191

ترجمه: مسلما در آفرينش آسمانها و زمين و در پى يكديگر آمدن شب و روز براى خردمندان نشانه هايى است ( 190 ) همانان كه خدا را ايستاده و نشسته و به پهلو آرميده ياد مى كنند و در آفرينش آسمانها و زمين فكر مي كنند. پروردگارا اينها را بيهوده نيافريده اى منزهى تو پس ما را از عذاب آتش دوزخ در امان بدار ( 191

- قال النبي: من سلك طريقا يطلب به علما سهل الله له طريقا الي الجنه (27/ صحيح بخاري 1

ترجمه: كسي كه راهي را در طلب علم طي كند خداوند راهي به بهشت را برايش تسهيل مي كند.

اما آيا منظور از علم ارزشمند در اسلام, همه ي علوم است؟ خير.

منظور از اينهمه تاكيد بر علم, علم دين است و تعقل و تفكر مورد نظر اسلام تعقل و تفكر در دين است. براي اثبات اين امر شواهد بسياري وجود دارد از جمله:

اول: اگر در كليه ي آياتي كه در آنان از علم, تفكر و تعقل يادشده دقت كنيد همگي در زمينه ي ايمان و عمل به اسلام است. براي مثال به آيات زير توجه كنيد:

خرَةَ ويرْجو رحمةَ ربه قُلْ أَمنْ هو قَانت آنَاء اللَّيلِ ساجِدا وقَائما يحذَر الْ هلْ يستَوِي الَّذينَ يعلَمونَ والَّذينَ لَا يعلَمونَ إِنَّما يتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ زمر 9(

ترجمه: [آيا چنين كسى(كافر) بهتر است] يا آن كسى كه در طول شب در سجده و قيام اطاعت [خدا] مى كند [و] از آخرت مى ترسد و رحمت پروردگارش را اميد دارد بگو آيا كسانى كه مى دانند و كسانى كه نمى دانند يكسانند تنها ( خردمندانند كه متذكر (متوجه) مي شوند.

منظور آيه كاملا واضح است يعني كسانيكه در طول شب به اطاعت خدا مشغولند, علم دارند (يعلمون) و در مقابل كسانيكه عبادت نمي كنند علم ندارند (لا يعلمون) بنابر اين منظور از علم, علم به خدا و دين است.

191 آل عمران كه در بالا ذكر شد نمونه ي عالي هستند - همچنين آيات 190 از اينكه تفكر مورد نظر قرآن تفكري است كه منجر به ايمان شود:

ترجمه: مسلما در آفرينش آسمانها و زمين و در پى يكديگر آمدن شب و روز براى خردمندان نشانه هايى است ( 190 ) همانان كه خدا را ايستاده و نشسته و به پهلو

آرميده ياد مى كنند و در آفرينش آسمانها و زمين فكر مي كنند. پروردگارا اينها را بيهوده نيافريده اى منزهى تو پس ما را از عذاب آتش دوزخ در امان( بدار ( 191

دوم: ايندو آيه از سوره ي انفال را مجاور هم بگذاريد:

( - إِنَّ شَرَّ الدواب عند اللّه الصم الْبكْم الَّذينَ لاَ يعقلُونَ (انفال 22

ترجمه: قطعا بدترين جنبندگان نزد خدا كران و لالانى اند كه تعقل نمي كنند.

( - إِنَّ شَرَّ الدواب عند اللّه الَّذينَ كَفَرُواْ فَهم لاَ يؤْمنُونَ (انفال 55

ترجمه: قطعا بدترين جنبندگان پيش خدا كسانى اند كه كفر ورزيدند و ايمان نمى آورند

نتيجه اين مي شود: كفر و بي ايماني = تعقل نكردن, به عبارت ديگر: ايمان= تعقل

سوم: أَم تَحسب أَنَّ أَكْثَرَهم يسمعونَ أَو يعقلُونَ إِنْ هم إِلَّا كَالْأَنْعامِ بلْ هم أَضَلُّ سبِيلًا (فرقان 44

ترجمه: آيا گمان دارى كه بيشترشان (كفار) مى شنوند يا مى انديشند آنان جز مانند چهارپايان نيستند بلكه گمراه ترند.

در آيه فوق كفار را فاقد تعقل قلمداد كرده است. بعبارت ديگر كفر = عدم تعقل

( چهارم: وقَالُوا لَو كُنَّا نَسمع أَو نَعقلُ ما كُنَّا في أَصحابِ السعيرِ (ملك 10 ترجمه: و (كافران)گويند اگر شنيده بوديم يا تعقل كرده بوديم در دوزخيان نبوديم. در اين آيه اصحاب جهنم را فاقد تعقل مي داند.اين تفحص را مي توانيد در بقيه ي آياتي كه لغت فكر يا عقل و يا علم دارند ادامه دهيد به همين نتيجه مي رسيد. بنابراين با توجه به كليه ي آيات مربوط به علم و تعقل در قرآن (كه چند مورد آن ذكر شد), كسي كه ايمان

ندارد فاقد تعقل و تفكر و علم بحساب مي آيد هر چند استاد رياضي يا نجوم و يا فيزيك باشد. به بيان ديگر, علمي كه يادگيري و آموزشش صواب دارد و معلم و متعلمش محترم است دانش دين است.

اما شواهدي از احاديث:

( 6/ - قال النبي: من ابتغي العلم من غيره اضله الله (تفسير عياشي 1

ترجمه: كسيكه براي علم به غير از قرآن رجوع كند خدا اورا گمراه مي كند.

اين حديث بروشني بيان مي كند كه علم همانست كه در قرآن است و هر كه دنبال علم در جائي غير از قرآن بگردد گمراه مي شود يعني در جاي ديگري به علم دست نخواهد يافت.

- قال النبي العلم ثلاثة فما سوى ذلك فهو فضل آية محكمة أو سنة قائمة أو

.(21/ 119 و سنن ابن ماجه 1 / فريضة عادلة (سنن ابي داوود 3

ترجمه: از محمد نقل شده است كه علم سه گونه است: آيه ي محكم, يا واجب الهي عادله و يا سنت استوار (كه هر سه علم دينند) و غير از آن فضل است. يعني پيامبر غير از علم دين را علم نمي داند. و بقيه ي علوم را فضل مي داند. فضل به معني زيادي است يا زيادي نيكو (فضيلت) و يا زيادي بيهوده. با توجه به فحواي سخن پيامبر بنظر مي رسد كه منظور وي زيادي بيهوده باشد.

نظر اكثريت قريب به اتفاق علماي ديني هم همين است. در اينجا براي نمونه نظر دوتن از بزرگترينها را مي آورم: مولوي بزرگترين عارف اسلامي مي گويد:

خرده كاريهاي علم هندسه يا               نجوم و علم طب و فلسفه

كان تعلق با همين دنييستش                ره به هفتم اسمان بر نيستش

اين همه علم بناي آخور است             كه عماد بود گاو و اشتر است

بهر استبقاي حيوان چند روز                نام آن كردند اين گيجان رموز

در جاي ديگر مي گويد:

علم هاي اهل حس شد پوزبند تا نگيرد شير زان علم بلند يعني همانطور كه پوزبند بره يا گوساله, مانع شير خوردن آنان از پستان مادر مي شود, علوم غير الهي هم پوزبندي بيش نيستند كه مانع يادگيري علم الهي مي شوند.

به نقل از کتاب نقد قرآن ویرایش دوم-دکتر سها